The Life of Stones: Gongshi (供 石), The Chinese „Spirit Stones” in the Context of Ques-tions about the Agency of Things
Rocks with unusual shapes, textures and colors have always been appreciated and admired in China. The Chinese fascination with rocks can even be characterized as a kind of „litophilia”. A special place in this culture was occupied by the so-called „ghost stones” (供 石, gongshi), which for centuries have been important artifacts collected in the offices of chinese literati. These unusual objects escape the universally accepted, western criteria of works of art or artistic craftsmanship. The special ontic status attributed to them, and the anthropomorphisation that often accompanies them, give rise to a series of questions about the nature of the relationship between things and people, and the resulting question of the „agency” of things. This article is an attempt to sketch a portrait of the anthropomorphic construct of “living” stones withe the use of tools proposed as part of the “new materiality” to answer the question of non-anthropocentric agency of these things. In this context, it was also important to refer to the classical Chinese philosophy and aesthetics underlying the culture of admiring and collecting stones. The basic theoretical tool used in the analysis, enabling to venture beyond the Europocentric perspective was the theory presented by Alfred Gell in his last work “Art and Agency”, often criticized by art historians and art theoreticians, but in fact an anthropological approach, extremely useful for researchers of material culture.
Keywords: China, gongshi, spirit stones, materialism, agency, Gell, non-anthropocentric approach
Życie kamieni: Gongshi (供石), chińskie „kamienie ducha” w kontekście pytań o sprawczości rzeczy
Skały o niezwykłych kształtach, fakturach i kolorach, zawsze były cenione i podziwiane w Chinach. Fascynacja kamieniami i skałami w Chinach może być nawet charakteryzowana jako swoistego rodzaju „litofilia”. Szczególne miejsce w tej kulturze zajmowały tzw. „kamieni ducha” (供石, gongshi), będące od wieków ważnymi artefaktami kolekcjonowanymi w gabinetach uczonych literatów. Te niezwykłe przedmioty, które wymykają się powszechnie przyjętym na zachodzie kryteriom dzieł sztuki, czy rzemiosła artystycznego. Przypisywany im szczególny status ontyczny, oraz towarzysząca im często antropomorfizacja, są źródłem szeregu pytań na temat natury relacji między rzeczami a ludźmi, i wynikającej z nich kwestii „sprawczości” rzeczy. Niniejszy artykuł jest próbą naszkicowania portretu antropomorficznego konstruktu „żywych” kamieni i zastosowania narzędzi proponowanych w ramach studiów nad „nową materialnością” do odpowiedzi na pytanie o nie-antropocentryczną sprawczość tych rzeczy. W tym kontekście ważne było także odwołanie do klasycznej, chińskiej filozofii i estetyki leżących u podstaw kultury podziwiania i kolekcjonowania kamieni. Podstawowym narzędziem teoretycznym zastosowanym w przeprowadzonej analizie i umożliwiającym wyjście poza europocentryczną perspektywę pojęciową była teoria przedstawiona przez Alfreda Gella w jego ostatniej pracy „Art and Agency”, często krytykowana przez historyków i teoretyków sztuki, jednak w istocie będąca podejściem antropologicznym, niezwykle użytecznym dla badaczy kultury materialnej.
Słowa kluczowe: Chiny, gongshi, kamienie ducha, materializm, sprawczość, Gell, podejście nie-antropocentryczne
Otwórz Artykuł