Abstrakt
Artykuł stanowi próbę kulturoznawczego opracowania wybranych zagadnień ze wspomnień, spisywanych przez pionierów Wrocławia. „Codzienne wielokilometrowe przechodzenie wśród gruzów, walących się ścian, kurzu i niesamowitych chmur obrzydliwych much nie ułatwiało pracy” – pisze jeden z nich w 1961 roku. Mnogość zagadnień, związanych z realiami życia codziennego, politycznego i gospodarczego, pozwala skoncentrować się jedynie na wybranych obszarach. W niniejszej pracy podjęto próbę opracowania problemu śmieci i gruzów, zalegających na ulicach Wrocławia w 1945 roku, a także uciążliwej dla osadników fauny ruderalnej w postaci szczurów i much. Analiza opiera się na ujęciu Mary Douglas, podkreślających naturę “śmieci jako rzeczy poza swoim miejscem”, a także na interpretacji Zygmunta Baumana, traktującej człowieka nowoczesnego jako “ogrodnika tępiącego chwasty i szkodniki” – planującego porządek i usuwającego zanieczyszczenia w opozycji do „gajowego” pilnującego jedynie otoczenia. Do tej botanicznej metafory wprowadzona zostaje trzecia postać – wandali – armii organizującej przestrzeń w oblężonym mieście. Uznaję, iż tak przekształcone miasto nie stanowi ładu w rozumieniu Baumana. W pracy przytoczono szereg wypowiedzi pionierów, oddając głos uczestnikom wydarzeń. Zestawiono także stan badań właściwych dla omawianej problematyki, sytuując analizę wobec aktualnych problemów nauk humanistycznych.
Słowa kluczowe
śmieci, gruz, Wrocław 1945, szczury
Wrocław in 1945 and Its Waste: Rubbish and Animals in the Post-War Urban Ruins and Rubble
Abstract
The article offers a cultural study of selected themes in the memories recorded by the pioneers of Wrocław. “Walking many kilometres every day among rubble, crumbling walls, dust, and incredible swarmsof disgusting flies did not make the job any easier,”one of them wrote in 1961. Among the multiplicity of daily, political, and economic issues, this paper focuses on the rubbish and debris littering the streets of Breslau in 1945 and on the ruderal fauna, such as rats and flies, that plagued the settlers. My argumentstarts from Mary Douglas’s depiction of rubbish as a thing out of place and Zygmunt Bauman’s view of the modern human being as a gardener that exterminates weeds and pests,plans order, and removes rubbish as opposed to the gamekeeper that only guards the surroundings. The article adds a third figure—the vandal—to this botanical metaphor, with the army of vandals organising space in the besieged city in ways that do not produce the order as understood by Bauman. The paper amply quotes the memories of the pioneers to give voice to the participants in those events. It also offers an overview of the relevant literature, situating the analysis within the current trends in the humanities.
Key words
rubbish, rubble, Wrocław 1945, rats
Otwórz Artykuł