Abstrakt
Modernistyczne osiedla wielkopłytowe zapewniły dach nad głową milionom Polaków, stając się częścią ich codzienności. W latach 70. i 80. Rozpowszechniła się jednak ich krytyka za powtarzalną estetykę i wytwarzane poczucie anonimowości. Były one codziennością również dla wrocławskiego architekta Wojciecha Jarząbka, który zaczynał swoją praktykę zawodową przy pracy nad osiedlem Nowy Dwór. Dziś znany jest przede wszystkim z Solpolu – architektury postmodernistycznej wyrażającej nową, potransformacyjną rzeczywistość Polski lat 90., w przeciwieństwie do wcześniejszych osiedli akcentującej kontekst miejsca czy historyzujące detale. Jednakże z codziennością PRL-u Jarząbek próbował zerwać już wcześniej – projektując kościół NMP Królowej Pokoju na Popowicach w latach 80.: okresie walki między komunistyczną nomenklaturą a „Solidarnością” i Kościołem Katolickim. Czy da się stwierdzić, na ile „codzienność” i powszechność modernizmu wytworzyła jego krytykę w Polsce? Kiedy i postmodernizm „spowszechniał” na tyle, że możliwe stało się wyburzenie ikonicznego Solpolu? Przy odpowiedzi na te pytania pomocne może ukazać się ujęcie codzienności w perspektywie Michela de Certeau i Henriego Lefebvre’a. Jego koncepcje „powrotu do miasta” wytworzone w opozycji do zachodniego kapitalizmu okażą się zaskakująco aktualne przy krytyce wschodniego „realnego socjalizmu”.
Słowa kluczowe
historia architektury, architektura postmodernistyczna, Wojciech Jarząbek, Michel de Certeau, Henri Lefebvre, Wrocław, codzienność
The impermanent uncommonness of postmodernism on the example of Wojciech Jarząbek’s architecture and experience
Modernist large-panel housing estates provided accommodation for millions of Poles, becoming part of their everyday life. In the 1970s and 80s, however, they came under a widespread criticism for their repetitive aesthetics and the sense of anonymity they generated. They were also an everyday thing for the Wrocław-based architect Wojciech Jarząbek, who began his professional practice working on the Nowy Dwór estate. Today, he is primarily known for the Solpol, an instance of postmodern architecture that expressed the new, post-transition reality of Poland in the 1990s, in contrast to the earlier housing estates that emphasized the context of the place or historicizing details. However, Jarząbek had in fact tried to break with the everyday reality of communist Poland earlier, when designing the Church of the Blessed Virgin Mary Queen of Peace in Popowice in the 1980s, a period in which the communist apparatus clashed with Solidarity and the Catholic Church. Can we establish to what extent the “everydayness” and ubiquity of modernism prompted its critique in Poland? When did postmodernism “become commonplace” so much that the iconic Solpol could be demolished? In answering these questions, I will rely on Michel de Certeau’s and Henri Lefebvre’s approaches to everyday life. The former’s concepts of a “return to the city”, developed in opposition to Western capitalism, are surprisingly relevant when critiquing Eastern “real socialism.”
Keywords
history of architecture, postmodern architecture, Wojciech Jarząbek, Michel de Certeau, Henri Lefebvre, Wrocław, everyday life
Otwórz Artykuł